Zen Ustası Dōgen

Kaç zamandır izlemeyi planladığım bir film vardı. Zen. Bu gece nihayet izleyebildim. 2009 yapımı olan bu film, Japonya'daki Sōtō Zen okulunun kurucusu olan zen ustası Dōgen'in hayatını anlatıyor. Bilenler bilir (nereden bileceksiniz Allah aşkına...) zen ile biraz ilgiliyimdir. Aslına bakarsanız, evren hakkında bir şeyleri anlamaya ilgiliyim, zen de bu bakımdan oldukça kendine özgü bir yoldan içimi gıcıklıyor. Elbetteki böyle lakayıt bir tavırla konuya yaklaştığımıa bakmamak lazım, çünkü aslında zen öğretisini -sanıyorum ki- dünyadaki tüm mevcut din, öğreti ve ideolojilerden daha fazla ciddiye alıyorum.

Konudan sapmadan (ki sapsam belki de daha iyi olur) işbu gönderinin amacına gelirsek, işte bu filmde Dōgen ile hiç olmazsa genel hatlarıyla bir şeyler görmüş oldum ve daha sonrasında internette biraz daha araştırma yapayım dedim. Eh, gene bir şeyler araştırmışken (hele ki zen ile ilgiliyken) bencillik etmeyeyim de başkalarıyla da paylaşayım dedim elime geçenleri.

Filmin konusunu, daha doğrusu Dōgen'in yaşamını buraya aktaracak değilim elbette. Çok merak ediyorsanız filmi izleyin, internette araştırın, kitap okuyun -sizin bileceğiniz iş. Tek altını çizeceğim şu ki, Japonya doğumlu zen ustası, gördüğü budizm eğitiminden memnun kalmıyor, Çin'e gidiyor, orada bir tapınakta budizmin daha farklı bir öğretim biçimi olan zen budizmini öğreniyor ve sonra Japonya'ya dönüp orada bu zen budizmini ve asıl olarak onun temelinde yatan zazeni öğretiyor.

Zazen neye tekabül ediyor derseniz, ayrıntısına girmeden şu kadarını söyleyeyim: Zen budizminin mihenk taşı sayılıyor ve oturarak meditasyon yapmaya tekabül ediyor. Zihni tamamen boşaltmak ve aydınlanmak amacı taşıyor.

Gene konudan sapmayı başardım. Bu başlığı açarkenki amacım Dōgen'in görüşlerini onun ağzından aktaran söz ve vecizlere yer vermekti. Dediğim gibi, ne demiş Dōgen usta diye internette bakındım durdum, ilgilimi çeken ve hoşuma giden şeyleri çevirip de bloga koyayım dedim.

Elbette ki, Dōgen'in her söylediğini çevirmediğim için Dōgen hakkında yeterli bilgi edinmenizi sağlamayacaktır aşağıdaki satırlar. Bununla birlikte, çeviri kaynağı tam anlamıyla "internet" olduğu için, yani epey farklı sitelerden okuyup okuyup çevirdiğim için bir kaynakça sunmak yersiz olur.

Naçizane şunu söyleyeyim: Bir tarz veya moda olduğu için değil, ya da ilgi çekici ve farklı göründüğü için değil, tüm saygımla konuya yaklaşıyorum ve modern hayatın içinde olup da budizm ile gerçek manada ilgilendiğini söyleyebilen herkesin ikiyüzlü olduğunu düşünüyorum. Bu bakımdan, ben de sadece meraklı bir okuyucu ve takipçiyim budizm açısından, fazlası değilim ve olamayacağım -ne yazık ki.

- o -

"Kendinden başlayarak her şeyi anlamaya çalışmak bir yanılgıdır. Aydınlanma, var olan her şeyin seni sarsmasıdır."

*

"Bulunduğun yerden gerçeği bulmayı başaramıyorsan, gerçeği başka nerede bulmayı bekleyebilirsin ki?"

*

"Buda Yolu'nu öğrenmek, kendini öğrenmektir. Kendini öğrenmek, kendini unutmaktır. Kendini unutmak, aydınlanmaktır. Aydınlandığında, hem senin hem de başkalarının bedeni ve zihni seni terk eder. Geriye aydınlanmadan bile bir iz kalmaz ve bu izsizlik sonsuza kadar sürer gider."

*

"Bir şey söylemek istiyorsan şayet, o şeyi söylemeden önce üç kez düşün. Söyleyeceklerin senin ve başkalarının yararına olacaksa konuş. Kimseye hiçbir yararı olmayacaksa, konuşma."

*

"Bir gemiye biner ve kıyıya bakarsan, kıyının hareket ettiğini sanabilirsin. Oysa gözlerini geminin içinde kaparsan, geminin hareket ettiğini anlarsın. Aynı şekilde, karmakarışık bir zihinle her şeyi incelersen, zihninin ve doğanın değişmez olduğunu sanabilirsin. Oysa içtenlikle pratik yapar ve olduğun yere dönersen, değişmeyen benliğinden başka hiçbir şey olmadığını açıklıkla görürsün."

*

"Baharı çizeceksen, söğüt ağacını, eriği, şeftaliyi ya da kayısıyı çizmezsin, sadece baharı çizersin. Söğüt ağacını, eriği, şeftaliyi ya da kayısıyı çizmek söğüt ağacını, eriği, şeftaliyi ya da kayısıyı çizmektir -ve hala da baharı çizmiş olmazsın."

*

"Zihninin şan ve şöhret arayışını durduramayan biri, tüm hayatını huzuru bulamadan geçirecektir."

*

"Sadece iyi olanı yap; başkalarına iyiliğin dokunsun, ödül olarak bir şey beklemeden yap. Samimiyetle iyilik göster başkalarına, karşılığında hiçbir şey kazanma. Bu, kendine bağlı olmaktan kurtulmanın en önemli koşuludur."

*

"Aptal olan, kendisini başkaları gibi görür; bilge olan ise başkalarını kendi gibi görür."

*

"Ne kadar kötü bir ruh haline girdiğinin hiçbir önemi yoktur; güçlü kalmayı başarırsan eninde sonunda kara bulutlar dağılır ve kuru rüzgar diner."

*

"Bilgeliğin ışığında yenilgiye uğramak, aptallar arasında zafer kazanmaktan yeğdir."

*

"Buda'nın ve Zen ustalarının yolundan gitmek istiyorsan, hiçbir şey bekleme, hiçbir şey arama, hiçbir şey anlama."

*

"Buda olmanın kolay bir yolu vardır: Zarar verici davranışlardan sakınıyorsan, her şeyin doğum ve ölüme bağlı değilse, her canlı varlığa karşı merhametliysen, büyüklerine saygılı küçüklerine sevgi doluysan, hiçbir şeyi dışlamıyor ve hiçbir şeye imrenmiyorsan, kafanda tasarladığın düşüncelerin ve endişelerin yoksa, Buda'sın demektir. Bundan başka bir şeyi arama."

*

"Buda Yolu'na girmek için iyi ve kötü ayrımı yapmaktan vazgeçmelisin. Şu iyidir ya da bu kötüdür diyen zihnini bir kenara bırakmalısın."

*

"Çocuğun doğduğunda sadece bir anne olmamalısın, aynı zamanda bir çocuk da olmalısın."

*

"Bir yaprak, onu sevsek bile düşer; bir yaban otu, onu sevmesek bile büyür."

*

"İlerliyorum rüyayı andıran bu hayali gerçeklikte,
Geriye bir iz bırakıp bırakmadığıma bakmıyorum bile,
Bir guguk kuşunun şarkısı götürür geri yuvama beni;
Anca bir ses duyduğumda kaldırırım başımı görmek için,
Kimmiş o beni geriye çağıran diye.

Ancak sormayın bana nereye gittiğimi,
Yolculuk ederken bu uçsuz bucaksız dünyada,
Attığım her adım yuvamdır benim."